Πραγματικά πιστεύει κανείς σε αυτή τη χώρα, ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με ένα καλό νομοσχέδιο ή μια ακόμη μεταρρύθμιση θα γίνει αυτό που όλοι ονειρευόμαστε ?..Είναι δυνατόν με παλιά υλικά να φτιάξεις φρέσκια τούρτα..? Μπορείς να ελπίζεις πραγματικά σε ένα σύγχρονο σχολείο όταν οι καθηγητές του σταματούν να διορθώνουν «τα όνειρα » των παιδιών επειδή θα πάρουν 10 σεντς λιγότερα ανά γραπτό.. Και πως θα βελτιωθεί η διοίκηση του συστήματος αυτού όταν στελεχώνεται από αποσπασμένους καθηγητές που δεν ξέρουν απολύτως τίποτα από διοίκηση εκπαιδευτικών οργανισμών και απλά κατάφεραν να αποφύγουν την τάξη και να βρίσκονται στα γραφεία της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της περιφέρειας τους ή σε κάποια υπηρεσία του Υπουργείου?
Πώς να επιτευχθούν στόχοι εκπαιδευτικοί και κοινωνικοί όταν τα βασικά στελέχη της εκπαίδευσης λειτουργούν μόνο ως παιδαγωγοί και συνδικαλιστές ενώ το Υπουργείο Παιδείας είναι ένας απόλυτος γραφειοκράτης στραγγαλιστής. Πως είναι δυνατόν να διοικούνται οι σχολικές μονάδες από καθηγητές –δασκάλους μεγάλης παιδαγωγικής εμπειρίας και μηδενικής διοικητικής εμπειρίας
Η διαδικασία της διοίκησης ενός εκπαιδευτικού οργανισμού όπως το σχολείο είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον τύπο του εκπαιδευτικού οργανισμού αλλά και το θεσμικό πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος μέσα στο οποίο κινείται και δραστηριοποιείται. Όσο περισσότερο συγκεντρωτικό είναι το σύστημα τόσο περισσότερο ο διευθυντής του εκπαιδευτικού οργανισμού έχει διαχειριστικό και λειτουργικό χαρακτήρα. Επίσης το γεγονός ότι υπάρχει μια πληθώρα οργάνων που λαμβάνουν πολλές φορές αντικρουόμενες αποφάσεις οδηγεί σο συμπέρασμα ότι τα περιθώρια ευέλικτων και αποτελεσματικών αποφάσεων φαντάζουν δύσκολα.
Σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών οργανισμών όπως αυτά διαμορφώνονται μέσα από την διαδικασία διοίκησης τους, έχουν την δυνατότητα να επηρεάζουν την πρόοδο των μαθητών / σπουδαστών που φοιτούν σε αυτούς. (Mortimore et al., 1988, Purkey & Smith 1983). Ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων εκπαιδευτικών στις διαδικασίες διοίκησης και ουσιαστικής λήψης αποφάσεων αλλά και στην διαδικασία διαμόρφωσης της γενικότερης πολιτικής των εκπαιδευτικών οργανισμών επηρεάζει θετικά την αποτελεσματικότητα αυτών των οργανισμών (Preedy 1993).
Συνεπώς οι όποιες ιδιομορφίες και η πολυπλοκότητα ενός εκπαιδευτικού οργανισμού δεν τον απαλλάσσει από την «υποχρέωση» να διοικείται και να λειτουργεί αποτελεσματικά όπως άλλωστε κάθε άλλος οργανισμό.
Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς από τους υπόλοιπους οργανισμούς; Στην διαθέσιμη βιβλιογραφία εντοπίζονται δύο βασικά σημεία τα οποία είναι τα εξής:
1ον) Ο σκοπός των εκπαιδευτικών οργανισμών δεν μπορεί να καθοριστεί με συγκεκριμένους όρους
Η «παροχή εκπαίδευσης», που είναι και ο βασικός σκοπός των εκπαιδευτικών οργανισμών είναι όρος που μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Το παρεχόμενο «προϊόν», δηλαδή η εκπαίδευση περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους όπως η παροχή γνώσεων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η μετάδοση ηθικών αξιών η εξασφάλιση της σωματικής και πνευματικής ανάπτυξης των εκπαιδευομένων, η κοινωνικοποίηση και η παραγωγή κατάλληλου δυναμικού για τις ανάγκες της κοινωνίας. (Κουτούζης 1999). Έτσι γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο να οριστεί και η έννοια της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης. (Everard & Morris 1999)
2ον) Παρατηρείται μια επικάλυψη ρόλων εντός του εκπαιδευτικού οργανισμού
Δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ του «πελάτη», του «εργαζόμενου» και του αποτελέσματος – προϊόντος που προσφέρεται από τους οργανισμούς αυτούς. Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές / σπουδαστές είναι και «εργαζόμενοι», (αφού εργάζονται για την επίτευξη των σκοπών του οργανισμού), και «πελάτες», (αφού επωφελούνται από τις υπηρεσίες του εκπαιδευτικού οργανισμού), αλλά και έμμεσα αποτελούν «προϊόντα» αφού είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας του οργανισμού.
Τι σημαίνει εκπαιδευτικό μάνατζμεντ
Ένας περιεκτικός ορισμός που ακολουθεί τις βασικές αρχές του μάνατζμεντ προσδιορίζει ότι η διοίκηση ενός εκπαιδευτικού οργανισμού είναι η διαδικασία συντονισμού ανθρώπων, (μαθητών, δασκάλων, βοηθητικού προσωπικού), δραστηριοτήτων και υπαρχόντων μέσων για την παροχή εκπαίδευσης με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Οι διαδικασίες διοίκησης περιλαμβάνουν τον προγραμματισμό, την οργάνωση, την διεύθυνση και τον έλεγχο.
Στην φάση του προγραμματισμού τίθενται οι βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι του οργανισμού που μπορεί να αφορούν είτε το σύνολο του οργανισμού είτε ένα τμήμα του. Στην διαδικασία της οργάνωσης καθορίζονται οι αρμοδιότητες οι υποχρεώσεις του κάθε εργαζομένου (διδακτικό, βοηθητικό και διοικητικό προσωπικό), η θέση του στην ιεραρχία αλλά και οι πόροι καθώς και η υλικοτεχνική υποδομή που υπάρχουν στην διάθεση του προσωπικού για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στην φάση του προγραμματισμού. Στην φάση της διεύθυνσης οι εργαζόμενοι καθοδηγούνται προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του οργανισμού, ενώ στην φάση του ελέγχου πιστοποιείται εάν οι ενέργειες που έχουν γίνει στα πλαίσια του εκπαιδευτικού οργανισμού έχουν φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Η εκτέλεση αυτών των φάσεων -λειτουργιών προϋποθέτει μια σειρά η οποία είναι ευδιάκριτη και κατανοητή μόνο στην έναρξη λειτουργίας του οργανισμού διότι μετά οι τέσσερις λειτουργίες αλληλοεπηρεάζονται.
Ποια όμως είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Ελληνικών Εκπαιδευτικών Οργανισμών ιδιαίτερα απέναντι στο κρίσιμο θέμα της διοίκησης τους.
Ξεκινώντας την ανάλυση μας θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα περιλαμβάνει εκτός από τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα Πανεπιστήμια, τα ΑΤΕΙ καθώς και τους οργανισμούς συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου εκπαίδευσης δημόσιους και ιδιωτικούς. Ο τρόπος με τον οποίο οι τελευταίοι επηρεάζονται διοικητικά από το εκπαιδευτικό σύστημα διαφέρει σημαντικά σε σχέση με τους «συμβατικούς» εκπαιδευτικούς οργανισμούς όπως τα σχολεία.
Με βάση τα όργανα που λαμβάνουν αποφάσεις, τον τρόπο μεταβίβασης ευθύνης και εξουσιών αλλά και τις αρμοδιότητες των στελεχών μπορούμε να πούμε ότι το Ελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα είναι ιδιαίτερα συγκεντρωτικό στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου ελάχιστες ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης έχουν μεταφερθεί σε τοπικό – σχολικό επίπεδο. Η πληθώρα νόμων, διατάξεων και εγκυκλίων αφαιρεί την δυνατότητα από τα στελέχη της δημόσιας εκπαίδευσης να λειτουργήσουν ως μάνατζερ αφού οι στρατηγικές αποφάσεις σχεδιασμού λαμβάνονται σε κεντρικό επίπεδο.
Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιδιωτικών σχολείων και οργανισμών συνεχιζόμενης κατάρτισης υπάρχει μια σχετική αυτονομία, ευρύτερα περιθώρια προγραμματισμού στρατηγικού και λειτουργικού, χωρίς την ασφυκτική πίεση της κεντρικής διοίκησης. Αυτό δεν σημαίνει ότι λειτουργούν παντελώς ανεξάρτητα. Λαμβάνουν υπόψη τόσο το θεσμικό πλαίσιο όσο και τις ιδιαίτερες συνθήκες του εκπαιδευτικού και κοινωνικού συστήματος.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης έρευνας αλλά και της βιβλιογραφίας σε θέματα εκπαίδευσης εστιάζεται στην δυνατότητα αλλά και την αποτελεσματικότητα ενός εκπαιδευτικού οργανισμού και ειδικά ενός σχολείου να επιτυγχάνει τους στόχους οι οποίοι τίθενται μέσα στα όρια που θέτει το πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος στο οποίο εντάσσεται. (Κουτούζης 1999, Everard & Morris 1999). Ο προβληματισμός για το ελληνικό σχολείο δεν περιορίζεται μόνο στην επίτευξη των στόχων αλλά επεκτείνεται και στο ζήτημα του προγραμματισμού, του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων στα πλαίσια ενός εκπαιδευτικού οργανισμού όπως το σχολείο, με άλλα λόγια στο θέμα της «Διοίκησης» ή του «Μάνατζμεντ» τόσο σε μάκρο επίπεδο όσο και σε μίκρο επίπεδο. (Αθανασούλα – Ρέππα, Κουτούζης, Μαυρογιώργος, Νιτσόπουλος, Χαλκιώτης 1999).
Οι νέες προσεγγίσεις στην Διοίκηση των εκπαιδευτικών οργανισμών
Διαβάζοντας και μελετώντας τις διάφορες προσεγγίσεις του μάνατζμεντ και ιδιαίτερα τις πλέον σύγχρονες δημιουργείται η αντίληψη ότι αρκεί να εφαρμοστούν οι βασικές αυτές αρχές επακριβώς στην διοίκηση ενός εκπαιδευτικού οργανισμού. Μάλιστα εάν ληφθεί υπόψη η προηγούμενη ανάλυση που έδειξε ότι η αποτελεσματική πορεία ενός εκπαιδευτικού οργανισμού, συνδέεται με την εφαρμογή ενός πλαισίου αρχών διοίκησης η πλήρης εφαρμογή ενός συγκεκριμένου μοντέλου φαίνεται απλή και επιβεβλημένη.
Το πλέον σύγχρονο μοντέλο διοίκησης θεωρείται αυτό της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι η ικανοποίηση του πελάτη, η διοίκηση με βάση επιστημονικές μεθόδους, η ικανοποίηση του πελάτη, η συνεχής βελτίωση του προϊόντος και της υπηρεσίας, και οι συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση των εργαζομένων. Η πλήρης μεταφορά όμως του μοντέλου στην εκπαίδευση συναντά δυσκολίες. Οι δυσκολίες αυτές εντοπίζονται στον «προσδιορισμό» της έννοιας του πελάτη η οποία φαίνεται ευρύτατη, αλλά και στην δυσκολία του συμβιβασμού των επιθυμιών των πελατών. Με άλλα λόγια στην εκπαίδευση ο πελάτης δεν μπορεί να έχει πάντα δίκιο. Όμως σίγουρα μια τέτοια μέθοδος διοίκησης θα αξιολογούσε και θα αποκάλυπτε ποιος πηγαίνει καλά και ποιος όχι, ποιο σχολείο αναδεικνύει τους μαθητές και ποιο τους θάβει..
Τι θα προτείναμε εμείς ως μοντέλο για την αποτελεσματική διοίκηση ενός σχολείου, στα πλαίσια του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος?
Τίποτα περισσότερο από το να κινηθεί στην επίτευξη των στόχων που προτείνει η Ένωση Διευθυντών των αγγλικών σχολείων μέσα από 12 «αξιώματα» που χαρακτηρίζουν και διαχωρίζουν το καλά διοικούμενο από το ανεπαρκώς διοικούμενο σχολείο (στο περιοδικό NewStatesman 21/06/10 σ. 18):
1. Δυνατή ηγεσία
2. Υπευθυνότητα και αποφασιστικότητα για σωστές επιλογές σε κάθε επίπεδο (παιδαγωγικό, διοικητικό, οικονομικό, αναλυτικό πρόγραμμα κλπ) για το καλό των μαθητών/τριών
3. Εξαιρετική διδασκαλία με έμφαση σε θεματικές ενότητες και εστίαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως έρευνα, πρότζεκτς και ομαδική εργασία
4. Χρησιμοποίηση συγκεκριμένων δεδομένων για να βοήθσουν τα παιδιά να αναπτύξουν το δυναμικό τους
5. Εστίαση σε εξειδίκευση σχολείων που θα γίνουν κέντρα εξαιρετικών επιδόσεων σε συγκεκριμένες θεματικές
6. Εμπλοκή σε συμμετοχικές διαδικασίες με τους μαθητές/τριες για την ανάπτυξη εκπαιδευτικής πολιτικής για τη συμπεριφορά τους και την πειθαρχία
7. Η ανάπτυξη χαρακτήρα και δεξιοτήτων για μια ζωή όπως αξιοπρέπεια και ακεραιότητα, ενσυναίσθηση και αυτο-πειθαρχία, δεξιότητες που βοηθούν τα παιδιά να πετύχουν στη ζωή τους
8. Ανάπτυξη σχέσεων με τους γονείς και ενεργή συμμετοχή τους στα σχολικά δρώμενα
9. Υποστήριξη αθλητικών, πολιτιστικών και άλλων δραστηριοτήτων εκτός σχολείου
10. Ανάπτυξη σχέσεων μεάλλα σχολεία και πανεπιστήμια για να αναπτυχθούν τα στάνταρντς για την παιδεία και να υπάρξει παρώθηση των παιδιών στις σπουδές τους
11. Ανάπτυξη σχέσεων με εταιρίες και την ευρύτερη κοινότητα για την υποστήριξη των παιδιών στην επαγγελματική τους κατάρτιση
12. Ανάπτυξη συλλογικής παγκόσμιας συνείδησης, γνώσης και κατανόησης τη σημασίας της διαφορετικότητας και της αειφόρου ανάπτυξης ώστε να προετοιμαστούν για την παγκόσμια οικονομία
Πώς να επιτευχθούν στόχοι εκπαιδευτικοί και κοινωνικοί όταν τα βασικά στελέχη της εκπαίδευσης λειτουργούν μόνο ως παιδαγωγοί και συνδικαλιστές ενώ το Υπουργείο Παιδείας είναι ένας απόλυτος γραφειοκράτης στραγγαλιστής. Πως είναι δυνατόν να διοικούνται οι σχολικές μονάδες από καθηγητές –δασκάλους μεγάλης παιδαγωγικής εμπειρίας και μηδενικής διοικητικής εμπειρίας
Σύγχρονες έρευνες έχουν δείξει ότι τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών οργανισμών όπως αυτά διαμορφώνονται μέσα από την διαδικασία διοίκησης τους, έχουν την δυνατότητα να επηρεάζουν την πρόοδο των μαθητών / σπουδαστών που φοιτούν σε αυτούς. (Mortimore et al., 1988, Purkey & Smith 1983). Ερευνητικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την άποψη ότι η ουσιαστική συμμετοχή των εργαζομένων εκπαιδευτικών στις διαδικασίες διοίκησης και ουσιαστικής λήψης αποφάσεων αλλά και στην διαδικασία διαμόρφωσης της γενικότερης πολιτικής των εκπαιδευτικών οργανισμών επηρεάζει θετικά την αποτελεσματικότητα αυτών των οργανισμών (Preedy 1993).
Συνεπώς οι όποιες ιδιομορφίες και η πολυπλοκότητα ενός εκπαιδευτικού οργανισμού δεν τον απαλλάσσει από την «υποχρέωση» να διοικείται και να λειτουργεί αποτελεσματικά όπως άλλωστε κάθε άλλος οργανισμό.
Ποια είναι όμως τα βασικά χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς από τους υπόλοιπους οργανισμούς; Στην διαθέσιμη βιβλιογραφία εντοπίζονται δύο βασικά σημεία τα οποία είναι τα εξής:
1ον) Ο σκοπός των εκπαιδευτικών οργανισμών δεν μπορεί να καθοριστεί με συγκεκριμένους όρους
Η «παροχή εκπαίδευσης», που είναι και ο βασικός σκοπός των εκπαιδευτικών οργανισμών είναι όρος που μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους. Το παρεχόμενο «προϊόν», δηλαδή η εκπαίδευση περιλαμβάνει διάφορες παραμέτρους όπως η παροχή γνώσεων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η μετάδοση ηθικών αξιών η εξασφάλιση της σωματικής και πνευματικής ανάπτυξης των εκπαιδευομένων, η κοινωνικοποίηση και η παραγωγή κατάλληλου δυναμικού για τις ανάγκες της κοινωνίας. (Κουτούζης 1999). Έτσι γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο να οριστεί και η έννοια της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης. (Everard & Morris 1999)
2ον) Παρατηρείται μια επικάλυψη ρόλων εντός του εκπαιδευτικού οργανισμού
Δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ του «πελάτη», του «εργαζόμενου» και του αποτελέσματος – προϊόντος που προσφέρεται από τους οργανισμούς αυτούς. Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές / σπουδαστές είναι και «εργαζόμενοι», (αφού εργάζονται για την επίτευξη των σκοπών του οργανισμού), και «πελάτες», (αφού επωφελούνται από τις υπηρεσίες του εκπαιδευτικού οργανισμού), αλλά και έμμεσα αποτελούν «προϊόντα» αφού είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας του οργανισμού.
Τι σημαίνει εκπαιδευτικό μάνατζμεντ
Ένας περιεκτικός ορισμός που ακολουθεί τις βασικές αρχές του μάνατζμεντ προσδιορίζει ότι η διοίκηση ενός εκπαιδευτικού οργανισμού είναι η διαδικασία συντονισμού ανθρώπων, (μαθητών, δασκάλων, βοηθητικού προσωπικού), δραστηριοτήτων και υπαρχόντων μέσων για την παροχή εκπαίδευσης με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο. Οι διαδικασίες διοίκησης περιλαμβάνουν τον προγραμματισμό, την οργάνωση, την διεύθυνση και τον έλεγχο.
Στην φάση του προγραμματισμού τίθενται οι βραχυπρόθεσμοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι του οργανισμού που μπορεί να αφορούν είτε το σύνολο του οργανισμού είτε ένα τμήμα του. Στην διαδικασία της οργάνωσης καθορίζονται οι αρμοδιότητες οι υποχρεώσεις του κάθε εργαζομένου (διδακτικό, βοηθητικό και διοικητικό προσωπικό), η θέση του στην ιεραρχία αλλά και οι πόροι καθώς και η υλικοτεχνική υποδομή που υπάρχουν στην διάθεση του προσωπικού για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί στην φάση του προγραμματισμού. Στην φάση της διεύθυνσης οι εργαζόμενοι καθοδηγούνται προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του οργανισμού, ενώ στην φάση του ελέγχου πιστοποιείται εάν οι ενέργειες που έχουν γίνει στα πλαίσια του εκπαιδευτικού οργανισμού έχουν φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Η εκτέλεση αυτών των φάσεων -λειτουργιών προϋποθέτει μια σειρά η οποία είναι ευδιάκριτη και κατανοητή μόνο στην έναρξη λειτουργίας του οργανισμού διότι μετά οι τέσσερις λειτουργίες αλληλοεπηρεάζονται.
Ξεκινώντας την ανάλυση μας θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα περιλαμβάνει εκτός από τα σχολεία της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, τα Πανεπιστήμια, τα ΑΤΕΙ καθώς και τους οργανισμούς συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου εκπαίδευσης δημόσιους και ιδιωτικούς. Ο τρόπος με τον οποίο οι τελευταίοι επηρεάζονται διοικητικά από το εκπαιδευτικό σύστημα διαφέρει σημαντικά σε σχέση με τους «συμβατικούς» εκπαιδευτικούς οργανισμούς όπως τα σχολεία.
Με βάση τα όργανα που λαμβάνουν αποφάσεις, τον τρόπο μεταβίβασης ευθύνης και εξουσιών αλλά και τις αρμοδιότητες των στελεχών μπορούμε να πούμε ότι το Ελληνικό Εκπαιδευτικό σύστημα είναι ιδιαίτερα συγκεντρωτικό στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όπου ελάχιστες ουσιαστικές αρμοδιότητες διοίκησης έχουν μεταφερθεί σε τοπικό – σχολικό επίπεδο. Η πληθώρα νόμων, διατάξεων και εγκυκλίων αφαιρεί την δυνατότητα από τα στελέχη της δημόσιας εκπαίδευσης να λειτουργήσουν ως μάνατζερ αφού οι στρατηγικές αποφάσεις σχεδιασμού λαμβάνονται σε κεντρικό επίπεδο.
Σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ιδιωτικών σχολείων και οργανισμών συνεχιζόμενης κατάρτισης υπάρχει μια σχετική αυτονομία, ευρύτερα περιθώρια προγραμματισμού στρατηγικού και λειτουργικού, χωρίς την ασφυκτική πίεση της κεντρικής διοίκησης. Αυτό δεν σημαίνει ότι λειτουργούν παντελώς ανεξάρτητα. Λαμβάνουν υπόψη τόσο το θεσμικό πλαίσιο όσο και τις ιδιαίτερες συνθήκες του εκπαιδευτικού και κοινωνικού συστήματος.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης έρευνας αλλά και της βιβλιογραφίας σε θέματα εκπαίδευσης εστιάζεται στην δυνατότητα αλλά και την αποτελεσματικότητα ενός εκπαιδευτικού οργανισμού και ειδικά ενός σχολείου να επιτυγχάνει τους στόχους οι οποίοι τίθενται μέσα στα όρια που θέτει το πλαίσιο του εκπαιδευτικού συστήματος στο οποίο εντάσσεται. (Κουτούζης 1999, Everard & Morris 1999). Ο προβληματισμός για το ελληνικό σχολείο δεν περιορίζεται μόνο στην επίτευξη των στόχων αλλά επεκτείνεται και στο ζήτημα του προγραμματισμού, του σχεδιασμού και της λήψης αποφάσεων στα πλαίσια ενός εκπαιδευτικού οργανισμού όπως το σχολείο, με άλλα λόγια στο θέμα της «Διοίκησης» ή του «Μάνατζμεντ» τόσο σε μάκρο επίπεδο όσο και σε μίκρο επίπεδο. (Αθανασούλα – Ρέππα, Κουτούζης, Μαυρογιώργος, Νιτσόπουλος, Χαλκιώτης 1999).
Οι νέες προσεγγίσεις στην Διοίκηση των εκπαιδευτικών οργανισμών
Διαβάζοντας και μελετώντας τις διάφορες προσεγγίσεις του μάνατζμεντ και ιδιαίτερα τις πλέον σύγχρονες δημιουργείται η αντίληψη ότι αρκεί να εφαρμοστούν οι βασικές αυτές αρχές επακριβώς στην διοίκηση ενός εκπαιδευτικού οργανισμού. Μάλιστα εάν ληφθεί υπόψη η προηγούμενη ανάλυση που έδειξε ότι η αποτελεσματική πορεία ενός εκπαιδευτικού οργανισμού, συνδέεται με την εφαρμογή ενός πλαισίου αρχών διοίκησης η πλήρης εφαρμογή ενός συγκεκριμένου μοντέλου φαίνεται απλή και επιβεβλημένη.
Το πλέον σύγχρονο μοντέλο διοίκησης θεωρείται αυτό της Διοίκησης Ολικής Ποιότητας. Τα βασικά του χαρακτηριστικά είναι η ικανοποίηση του πελάτη, η διοίκηση με βάση επιστημονικές μεθόδους, η ικανοποίηση του πελάτη, η συνεχής βελτίωση του προϊόντος και της υπηρεσίας, και οι συνεχής εκπαίδευση και επιμόρφωση των εργαζομένων. Η πλήρης μεταφορά όμως του μοντέλου στην εκπαίδευση συναντά δυσκολίες. Οι δυσκολίες αυτές εντοπίζονται στον «προσδιορισμό» της έννοιας του πελάτη η οποία φαίνεται ευρύτατη, αλλά και στην δυσκολία του συμβιβασμού των επιθυμιών των πελατών. Με άλλα λόγια στην εκπαίδευση ο πελάτης δεν μπορεί να έχει πάντα δίκιο. Όμως σίγουρα μια τέτοια μέθοδος διοίκησης θα αξιολογούσε και θα αποκάλυπτε ποιος πηγαίνει καλά και ποιος όχι, ποιο σχολείο αναδεικνύει τους μαθητές και ποιο τους θάβει..
Τι θα προτείναμε εμείς ως μοντέλο για την αποτελεσματική διοίκηση ενός σχολείου, στα πλαίσια του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος?
Τίποτα περισσότερο από το να κινηθεί στην επίτευξη των στόχων που προτείνει η Ένωση Διευθυντών των αγγλικών σχολείων μέσα από 12 «αξιώματα» που χαρακτηρίζουν και διαχωρίζουν το καλά διοικούμενο από το ανεπαρκώς διοικούμενο σχολείο (στο περιοδικό NewStatesman 21/06/10 σ. 18):
1. Δυνατή ηγεσία
2. Υπευθυνότητα και αποφασιστικότητα για σωστές επιλογές σε κάθε επίπεδο (παιδαγωγικό, διοικητικό, οικονομικό, αναλυτικό πρόγραμμα κλπ) για το καλό των μαθητών/τριών
3. Εξαιρετική διδασκαλία με έμφαση σε θεματικές ενότητες και εστίαση στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως έρευνα, πρότζεκτς και ομαδική εργασία
4. Χρησιμοποίηση συγκεκριμένων δεδομένων για να βοήθσουν τα παιδιά να αναπτύξουν το δυναμικό τους
5. Εστίαση σε εξειδίκευση σχολείων που θα γίνουν κέντρα εξαιρετικών επιδόσεων σε συγκεκριμένες θεματικές
6. Εμπλοκή σε συμμετοχικές διαδικασίες με τους μαθητές/τριες για την ανάπτυξη εκπαιδευτικής πολιτικής για τη συμπεριφορά τους και την πειθαρχία
7. Η ανάπτυξη χαρακτήρα και δεξιοτήτων για μια ζωή όπως αξιοπρέπεια και ακεραιότητα, ενσυναίσθηση και αυτο-πειθαρχία, δεξιότητες που βοηθούν τα παιδιά να πετύχουν στη ζωή τους
8. Ανάπτυξη σχέσεων με τους γονείς και ενεργή συμμετοχή τους στα σχολικά δρώμενα
9. Υποστήριξη αθλητικών, πολιτιστικών και άλλων δραστηριοτήτων εκτός σχολείου
10. Ανάπτυξη σχέσεων μεάλλα σχολεία και πανεπιστήμια για να αναπτυχθούν τα στάνταρντς για την παιδεία και να υπάρξει παρώθηση των παιδιών στις σπουδές τους
11. Ανάπτυξη σχέσεων με εταιρίες και την ευρύτερη κοινότητα για την υποστήριξη των παιδιών στην επαγγελματική τους κατάρτιση
12. Ανάπτυξη συλλογικής παγκόσμιας συνείδησης, γνώσης και κατανόησης τη σημασίας της διαφορετικότητας και της αειφόρου ανάπτυξης ώστε να προετοιμαστούν για την παγκόσμια οικονομία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου